راهنمای رصد آسمان شب، مارس 1400 – زومیت

شاید تماشای آسمان شب از آلودگی نوری شهرها برای شما غیرممکن به نظر برسد. اما نباید فراموش کنیم که پدیده هایی هستند که می توانید از آنها لذت ببرید و لحظاتی را از استرس روزانه دور کنید.

برای تماشای بیشتر این رویدادها به تجهیزات گران قیمت نیاز ندارید و فقط باید حداقل 15 دقیقه قبل از شروع رصد به حیاط خلوت یا فضای باز دیگری بروید تا چشمان شما را با شرایط تاریک هماهنگ کند. حتی اگر با صورت های فلکی و جنبه های آسمان شب آشنایی ندارید، نگران نباشید. زیرا برنامه های نقشه برداری آسمان برای گوشی های هوشمند از حسگرهای موجود در این ابزارها استفاده می کنند تا پس از تایپ نام هدف، شما را به آنجا هدایت کنند. اکثر این برنامه‌ها مجهز به دید در شب هستند تا با قرمز کردن تمام چراغ‌های صفحه، چشمان شما را با تاریکی هماهنگ کنند.

آسمان شب مارس 1400

همزمان با افزایش سریع طول روزها و نزدیک شدن به عید نوروز، آسمان اسفند در بهار سال آینده گوشه هایی از مناظر باشکوه سیارات منظومه شمسی را باز می کند. در زیر، مهم ترین رویدادهای رصدی این ماه را مرور می کنیم.

دوشنبه، 23 مارس: بالاترین ارتفاع زهره در افق صبح

در سحرگاه 23 مارس، سیاره زهره در افق صبح به بالاترین ارتفاع خود می رسد و در طلوع خورشید حدود 25 درجه بالاتر از افق قرار دارد. این بهترین زمان برای رصد سیاره در افق صبح است. در این روز شما می توانید زهره را در افق شرقی حدود 4:30 تا 30 دقیقه قبل از طلوع خورشید ببینید. پیدا کردن زهره سخت نیست. بعد از ماه، درخشان ترین چیزی که در آسمان می بینید سیاره زهره است.

چهارشنبه 2 مارس: مقایسه عطارد و زحل

در صبح روز دوم مارس، سیارات عطارد و زحل کمتر از یک درجه از هم فاصله دارند و در یک میدان دید تلسکوپی با هم دیده می شوند. اما نزدیکی آنها به خورشید مشاهده آنها را بسیار دشوار می کند. 30 دقیقه قبل از طلوع خورشید، ارتفاع آنها از افق تنها 4 درجه است، که مشاهده این مقایسه را از یک رصدخانه افق کاملاً باز تقریباً غیرممکن می کند. حتی در رصدخانه مناسب، درخشندگی گرگ ها مانعی جدی برای رصد آنهاست. اگر می خواهید توانایی مشاهده خود را به چالش بکشید، می توانید از این فرصت استفاده کنید.

چهارشنبه 2 مارس: ماه نو

ماه نو در ساعت 21:06 روز چهارشنبه 2 مارس رخ می دهد، اما در هیچ کجای سیاره دیده نمی شود.

رصد هلال از ایران در شامگاه پنجشنبه 12 اسفند همچنان دشوار است و در صورت وجود افقی عاری از انسداد زمین و در شرایط دید ایده آل، هلال باریک را تا 40 دقیقه پس از غروب می توان جستجو کرد.

روز جمعه ۱۳ اسفند ماه، هلال ماه نو به راحتی با چشم غیر مسلح در سراسر ایران قابل مشاهده است.

چهارشنبه 25 اسفند: مقایسه سیارات زهره و مریخ

در صبح روز 16 مارس، همسایگان زمین در منظومه شمسی ملاقات خواهند کرد. مریخ امروز در حدود 4 درجه در آسمان از سیاره درخشان زهره قرار دارد و در سمت راست و کمی زیر آن دیده می شود.

برای مشاهده این مقایسه می توانید بین دو ساعت تا 45 دقیقه قبل از طلوع آفتاب به افق جنوب شرقی نگاه کنید.

جمعه 18 مارس: ماه کامل

یکشنبه 20 مارس: اعتدال بهاری

اعتدال بهاری آغاز بهار در نیمکره شمالی است. نقطه اعتدال بهاری در آسمان نقطه تلاقی مسیر خورشید و استوای آسمان است و این نقطه شروع سیستم مختصات استوایی نیز می باشد.

این نقطه در صورت فلکی خرس یا بره بوده که ۱۲ برج در زمان تمدن نو بابلی یعنی حدود ۳۰۰۰ سال پیش در آنجا اختراع شد و به همین دلیل امروزه به آن «نقطه اول بارداری» نیز می گویند. اما اکنون به دلیل حرکت زمین به سمت جلو، خورشید در صورت فلکی حوت یا حوت در زمان اعتدال بهاری قرار دارد.

در این روز از سال، طول شبانه روز برای کل سیاره زمین برابر با 12 ساعت است. همچنین در این روز خورشید مستقیماً از مشرق طلوع می کند و در غرب به افق فرود می آید.

صورت فلکی پیشنهادی ماه: دو رقمی

نقشه اتحادیه بین المللی نجوم و مجله آسمان و تلسکوپ از صورت فلکی دو بعدی (ترجمه فارسی زومیت)

برای مشاهده نقشه اصلی با فرمت PDF روی تصویر کلیک کنید.

برای ناوبری

صورت فلکی دوقطبی یک صورت فلکی زمستانی است و بهترین زمان برای دیدن آن از ژانویه تا پایان آوریل است. اما در ساعات مختلف شب به جز از ژوئن تا اواسط مرداد قابل مشاهده است.

این صورت فلکی از هر دو نیمکره به جز در عرض های جغرافیایی زیر 70- درجه قابل مشاهده است. کاستور و پولکس، دو ستاره درخشان این صورت فلکی، یافتن آن را آسان می کنند.

بهترین راه برای یافتن آنها، کشیدن یک خط فرضی از ستاره شکارچی (ماهیان) به ستاره منظومه (ستاره میانی کمربند شکارچی) و امتداد آن است. همچنین می توانید از صورت فلکی دب اکبر کمک بگیرید و یک خط فرضی از ستاره باشکوه را به ستاره عطارد متصل کنید و تا رسیدن به کاستور و پولکس ​​ادامه دهید.

اسطوره شناسی

جوزا یکی از قدیمی ترین صورت های فلکی در آسمان است. این دو جسم دوازده صورت فلکی زودیاک هستند که خورشید از آنها می گذرد. به همین دلیل از دیرباز توجه ستاره شناسان را به خود جلب کرده است.

اولین شواهدی مبنی بر استفاده از این تصویر برای مجموعه ای از ستارگان آسمانی به دوران برنز میانه و لوح های آجری بابلی با بیش از 3100 سال قدمت برمی گردد. در تمدن سومر و تمدن‌های تأثیرگذار آن، دو ستاره درخشان صورت فلکی مدرن دوپویزر، صورت فلکی «جوزا بزرگ» را تشکیل دادند (به خط میخی سومری بخوانید: از چپ به راست، ستاره[های]-دوقلوها-دوقلوها-شکاف-بزرگ-عالی).

ستاره سمت چپ «لوگال-هوا» و ستاره سمت راست «مش-لام-تا-ه-ا» نام داشت. این دو خدای سطح پایینی بودند که از دروازه‌ها و به‌ویژه دروازه‌های عالم اموات محافظت می‌کردند و با رسیدن مرده‌ها را متلاشی می‌کردند. البته این بدان معنا نبود که آنها نگرش منفی داشتند. شواهدی از دوره نئوآسوری به دست آمده است که مردم برای محافظت از خانه های خود در برابر شیاطین و دزدان، لوح های کوچکی از دو خدا را در ورودی خانه های خود دفن می کردند.

(سمت چپ) Logaleira و Mashlama Taaa در طرح کلی بین النهرین باستان و (راست) نام آنها در کتیبه های میخی آشوری. ترجمه حروف کلمه به کلمه است و به معنای استفاده از آنها نیست. Logaleira (معمولاً Logalgera نوشته می شود) به معنای “پادشاه قوی” و Mashlama ta’a به معنای “کسی که از مشلما (نام معبد یا درخت بادام باستانی) برخاسته است”.

این صورت فلکی صدها سال بعد وارد فرهنگ یونان باستان شد و به شخصیت های دوقلوی افسانه ای کاستور و پولکس ​​نسبت داده می شود. کاستور و پولکس ​​دوقلوهایی بودند که مادرشان لدا، ملکه اسپارتا بود. اما کاستور پسر تیندارئوس، پادشاه اسپارت بود، در حالی که پدر پولکس، زئوس، فرمانروای خدایان بود. بنابراین کاستور میرا فرماندار پولکس ​​جاودانه شد. این دو به ترتیب در سوارکاری و بوکس مشهور بودند و در بسیاری از نبردهای حماسی و شام شرکت کردند.

مجسمه‌های کاستور و پولکس ​​در ورودی Piazza del Campidolio، رم، ایتالیا

کاستور در نهایت در جنگ کشته شد. زئوس به پولکس ​​دو گزینه پیشنهاد داد. یا تمام وقت خود را در کوه المپ (خانه خدایان) می گذراند یا نیمی از جاودانگی خود را به برادرش منتقل می کند. او راه دوم را انتخاب کرد و از آن پس هر دو نیمی از سال را در المپوس و نیمی دیگر را در هادس (زیرزمینی و مرگ) گذراندند. آنها در نهایت به دو ستاره درخشان در صورت فلکی جوزا تبدیل شدند.

ستاره ها

صورت فلکی دوقطبی دارای 85 ستاره است که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است. در زیر به معرفی برخی از آنها می پردازیم.

هندی

آلفا دوپیسر یا کاستور دومین ستاره درخشان صورت فلکی دوتایی پس از پولکس ​​و بیست و چهارمین ستاره درخشان در آسمان شب است. قدر ظاهری آن 1.6+ در آسمان است و به رنگ آبی دیده می شود. با این حال، کاستور در واقع یک سیستم 6 ستاره ای است که از 3 گروه دوتایی تشکیل شده است. این سامانه حدود 51 سال نوری از زمین فاصله دارد.

گرده

با قدر 1.14+، Beta Dupicer یا Pollex درخشان ترین ستاره صورت فلکی Dupicer و هفدهمین ستاره درخشان در آسمان است. برخلاف کاستور، پولکس ​​تنها ستاره‌ای است که سوخت هیدروژنی آن تمام می‌شود و به یک غول نارنجی تبدیل می‌شود. این ستاره 34 سال نوری از زمین فاصله دارد و نزدیکترین ستاره غول پیکر به منظومه شمسی است. جرم آن ۲ برابر جرم خورشید و شعاع آن ۹ برابر شعاع خورشید است. در سال 2006 وجود سیاره ای با جرم حداقل 2.3 برابر مشتری و دوره مداری 590 روزه به دور پولکس ​​تایید شد.

مرکز

دلتا دوپیسر یا وسات، ستاره ای زرد مایل به سفید در فاصله 60 سال نوری از زمین است که با قدر 5.5+ در آسمان می درخشد. این ستاره تنها 0.2 درجه از دایره البروج فاصله دارد و خورشید، ماه و گاهی سیارات از مقابل آن عبور می کنند. در سال 1930، کلاید تامبا سیاره کوتوله پلوتو را در فاصله 0.5 درجه از ستاره مرکزی کشف کرد. این ستاره به دلیل موقعیتی که در مدار منظومه شمسی دارد، برای محاسبه شکل و اندازه سیارک هایی که از مقابل آن عبور می کنند، استفاده می شود.

ستاره مرکزی در 1.1 میلیون سال آینده 6.7 سال نوری از خورشید فاصله خواهد داشت.

اجرام غیر ستاره

خوشه ستاره ای باز M35

مسیه 35 یا M35 یک خوشه ستاره ای باز است که در فاصله 2800 سال نوری از زمین در صورت فلکی دو قطبی قرار دارد. این خوشه به اندازه ماه کامل در آسمان است. قدر کلی آن 5.3+ است و در آسمان تاریک با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است.

ستاره های آبی سمت چپ مرکز تصویر متعلق به خوشه M35 هستند.

سحابی اسکیمو (NGC 2392)

سحابی اسکیمو یک سحابی سیاره ای دوقطبی است. نام آن از ظاهر آن گرفته شده است که شبیه سر اسکیمو با کلاه خز است. این سحابی شامل لایه‌هایی از پوسته بیرونی ستارگان خورشید مانند است که در پایان عمر ستاره توسط بادهای شدید به فضا پرتاب می‌شوند. این سحابی برای اولین بار در سال 1787 توسط ویلیام هرشل، ستاره شناس مشهور انگلیسی و کاشف سیاره اورانوس کشف شد. سحابی اسکیمو 6500 سال نوری از زمین فاصله دارد و می توان آن را در 2.5 درجه شرق ستاره مرکزی یافت.

بارش شهابی جوزا

بارش شهابی جمینی یکی از دو بارش شهابی فراوان در هر سال است. مرکز این بارش در آسمان صورت فلکی دو بعدی است و در شب های 23 یا 24 آذر هر سال به اوج خود می رسد. اگر از فاصله دور از آلودگی نوری تماشا کنید، می توانید حدود 120 شهاب در ساعت ببینید.

شهاب سنگ های این بارش زمانی تشکیل می شوند که ذرات باقی مانده از سیارک «3200 فایتون» با جو زمین برخورد کنند. این سیارک هر 1.4 سال یکبار به دور خورشید می چرخد ​​و بنابراین ذرات تشکیل دهنده بارش شهابی به سرعت جایگزین می شوند و سرعت ساعتی (ZHR) شهاب سنگ ها تقریباً ثابت می ماند. ذرات به جا مانده از سیارک فایتون بزرگتر از بارش های شهابی دیگر هستند و همچنین کندتر از سایر بارش های بارانی به جو زمین برخورد می کنند. این دو عامل شهاب‌سنگ‌های جمینی را درخشان‌تر و کندتر می‌کنند و دیدن آن‌ها را آسان‌تر می‌کنند.

---

اگر به مقالات راهنمای رصد آسمان در شب علاقه دارید، نظرات خود را در مورد چگونگی بهبود با زومیت به اشتراک بگذارید.